– रवीन्द्र माकाजू
समाजसेवी वेदनिधि शर्मा अधिकारी अहिले ८४ वर्षको उमेरमा पदार्पण गर्दै हुनुहुन्छ । जीवनको ८ दशकमा उहाँले अनेकौं उकाली ओराली यात्रा गर्न भ्याउनु भयो । जीवनका उत्तराद्र्धमा अहिले समाजसेवामा आफूलाई केन्द्रित गर्दै आफ्नो जीवन धन्य र सार्थक बनाउन जुट्ने गर्नुहुन्छ । प्रस्तुत छ उहाँको संक्षिप्त जीवनयात्रा ।
कास्की जिल्लाको ऐतिहासिक थलो कास्कीकोटमा वि.सं. १९९६ साल असोज १८ गते पिता गजाधर र माता सावित्रीदेवीको सुपुत्रको रूपमा समाजसेवी वेदनिधि शर्मा अधिकारीको जन्म भएको थियो । (हाल पोखरा महानगरपालिका वडा नं. २४ ठूली पोखरीको माथिल्लो भेक ।) त्यसबेला गाउँमा विद्यालय हुन्थेन । बाबा गजाधरले उनलाई पढाउन चाहे पनि सम्भव भएन । १२।१३ वर्षको उमेरसम्म वेदनिधिले भेडा, गाई, भैसीको गोठालो बने । यसै क्रममा उनले आफू सरहको व्यक्तिले चौतारामा बसेर पढिरहेको देखे । सो दृश्य देखेर वेदनिधिका मनमा पढ्ने जाँगर पलायो । वेदनिधि ती साथीका घरमा पुगेर आफूलाई पनि पढ्ने ईच्छा जागेको कुरा बताए । ती साथीका बाबुले वेदनिधिलाई हौँसाउँदै भने– बाबु पढ्नु पर्छ । नपढे हली भइन्छ । वेदनिधि घरमा आएर दाइसँग आफ्नो पढ्ने रहर व्यक्त गरे । दाइले भने– अब तिमी ठूलो भैसक्यौ पढ्न नजाऊ ।
यो शब्दले वेदनिधि झनै झस्किए । भित्री मनबाट झनै पढ्ने ईच्छा जागेर आयो । उनले सोचे– म काम गर्दागर्दै जहाँ भए पनि पढ्छु भन्ने संकल्प गरेर बजारबाट ठूलो वर्णमाला अर्थात पहिलो पुस्तक किनेर ल्याए । जहाँ गए पनि एकपटक पुस्तक पढ्ने बानी बसाले । दुर्गा कवज र चण्डीका श्लोकहरु घोक्दै कण्ठ पार्न थाले । आफू भन्दा जान्ने, बुझ्ने, पढेलेखेकाहरु सँगबाट पात्रो, श्लोक, तमसुक लेख्न सिके । घर व्यवहारका कुराहरु पनि सिके । यत्ति कुराले मात्र पनि उनलाई चित्त बुझेन । उनी त्यतिबेला १७ वर्षका थिए । घरबाट भागेर ज्योतिष विद्या पढ्न पर्वत जिल्लाको पाङ पुगे । वेदनिधिले आफू पढ्न घरबाट भागेको वृत्तान्त सुनाए । गुरु हरिदत्त अर्याल कोमल हृदयका हुँदा आफ्नै पुस्तक दिएर वेदनिधिलाई पढाउन थाले । एक महिनापछि वेदनिधि पाङमा पढ्न गएको खबर पाई दाजु भुवानीले खर्चपर्च लिएर पाङ आए । त्यहाँ उनले निकै मेहनत साथ ज्योतिष विधाका फलित ग्रन्थहरु पढे । ठूला गुरु रमाकान्तले भास्वती ग्रन्थ गुनेर पात्रो लेख्न सक्ने बनाए । त्यसपछि वेदनिधि आफ्नो जन्मथलो फर्केर चिना लेख्ने, हेराउने, भविष्य बताउने जस्ता कार्य गर्न थाले । दिउँसोको खाली समयमा गाउँ पञ्चायतमा सचिवले गर्ने काम गर्दथे ।
केही दिनपछि एकजना जिल्ला पञ्चायतका खर्दार सचिव नियुक्त गर्न गाउँमा आए । वेदनिधिसँग उनको शैक्षिक प्रमाणपत्र मागे तर उनीसँग त्यस्तो शैक्षिक प्रमाणपत्र थिएन । ती खर्दारले प्रमाणपत्र नभएका कारण उनलाई नियुक्तिपत्र दिन मानेनन् । वेदनिधिले त्यसबेला थाहा पाए परम्परादेखि चलिआएको शिक्षापद्धतिलाई सरकारले मान्यता दिँदोरहेनछ । सरकार विदेशीहरुका इशारामा चल्ने रहेछ । वेदनिधिलाई यस घटनाले ठूलो चोट पु¥यायो । उनले सोचे – म अब पोखरा झर्छु र विद्यालयमा पढ्छु ।
पोखरा झरेपछि काम खोज्दै जाँदा प्रहरी सेवामा जागिरे भए । पुरानो टुडीखेलमा रहेको रात्री पाठशालामा भर्ना भए । त्यतिबेला सेक्सन ब्।द्य।ऋ भन्ने चलन थियो । अर्थात् ५।६ कक्षालाई ऋ, ७।८ कक्षासम्मलाई द्य र ९।१० कक्षालाई ब् सेक्सन भनिन्थ्यो । उनले अति दुःखका साथ द्य सेक्सन पास गर्दै थिए । त्यतिबेला केन्द्रबाट एउटा परिपत्र आयो जागिरेहरूले अबदेखि पढ्न नपाइने । वेदनिधिलाई आपत आइप¥यो । उनको पढ्ने सपना तुहियो । उनी लगायत अन्य ४ जना साथीलाई गुप्तचर विभाग सि. आइ. डि. तालिममा भाग लिन पठाइयो ।
त्यसबेला पञ्चायतका विरोधीहरुलाई अराष्ट्रियतत्व भनिन्थ्यो । क–कस्ले पञ्चायतको विरोध गर्छन् तिनको सुराकी गर्न सिभिल डे«समा उनलाई घुम्न पठाइयो । उनलाई यो काम पटक्कै मन परेन । कतिबेला यो जागिर छोडुँ जस्तो भयो, उनी छटपटिए । जागिरबाट राजिनामा दिए । तर लामो समयसम्म पनि राजिनामा स्वीकृत भएन ।
गाउँ पञ्चायतबाट सिफारिस पाएपछि मात्र बल्लबल्ल उनको राजिनामा स्वीकृत भयो । त्यसबेला उनको हातमा १५ सय रूपैया थियो । त्यसपछि उनी तत्कालीन राष्ट्रिय पञ्चायतका सदस्य जनकराज चालिसेलाई भेट्न पुगे । चालिसेले वेदनिधिलाई भने– यहाँ एउटा जग्गा किन । यहाँ एउटा खोर बिक्रीमा छ, १२०० भन्छन् । यही जग्गा किन । यसै एरियामा सरकारी अड्डा आउँदैछ । वेदनिधिले सो जग्गा हेर्न गए । सिरु र वयरघारी बिचको ठूल्ठूला सिमलको रुखका बिच चाक्लो करिब ९।१० रोपनी जग्गा थियो । वरपर कसैको घर थिएन । वेदनिधिलाई चित्त बुझेन र आफ्नो जन्मस्थल फर्किए ।
त्यसपछि तत्कालीन भिचुक गाउँ पञ्चायतका प्रधानपञ्च प्रतापबहादुर गुरुङ्गसँग भेट भयो । गुरुङ्गले वेदनिधिसँग सेक्सन द्य पास गरेको प्रमाणपत्र भएको थाहा पाएर लान्द्रुकमा शिक्षक भएर सेवा गर्न प्रस्ताव राखे । उनले २ वर्ष सेवा गरे । लगत्तै तत्कालीन मान्दे्रढुंगा गाउँपञ्चायतका प्रधानपञ्च रामेश्वर बस्ताकोटी र कृष्णप्रसाद उपाध्यायले यही आउनुस् विद्यालय खोलौ र गाउँको विकास गरौं भन्नुभयो । पोखरीचौरमा विद्यालय स्थापना गरियो । अहिले उक्त विद्यालय पहरेपानीमा कालिका मा.विका नाउँमा सञ्चालन भै राखेको छ । वेदिनिधि गाउँका सचिव पनि थिए । गाउँको विकास निर्माणमा सहभागी बन्न पाउँदा आनन्दको अनुभूति हुन्थ्यो । विद्यालयमा शिक्षक, कर्मचारीलाई तलब खुवाउन धौ धौ पर्दथ्यो । स्थानीय जनतासँग प्रतिरोपनी एक रूपैया शिक्षा शुल्क उठाउन टिम बनाएर घर घर जानु पर्दथ्यो ।
गाउँको सचिव भएर काम गर्दा घर लथालिङ्ग हुने अवस्था भयो । घरखर्च चलाउन वेदनिधिले बिदामा बजारबाट कपडा ल्याएर गाउँघरमा बेच्न थाले । यसै क्रममा प्रधानपञ्च प्रतापबहादुर गुरुङ्गले भने– यसरी बजारबाट कपडा ल्याएर बेच्नु भन्दा बागबजारमा मेरो घर छ तिमीले पसल गर्ने हो भने घर दिन्छु भने । वेदनिधिलाई ढुंगा खोज्दा देवता मिले जस्तो भयो । प्रताप बा सँग मिलेर साझेदारीमा पसल चलाए । पसल राम्ररी चल्दै थियो । प्रताप बाले पसल भएको घर नै बेचिदिए । पुरै पसल आफ्नो बनाउनुपर्ने अवस्था भयो । वेदनिधिलाई आपत थपियो । साझेदारीलाई रकम दिनुपर्दा पसल नै चलाउन नसकिने अवस्था देखाप¥यो ।
तर वेदनिधिले धैर्यता र संयमता छाडेनन् । उनले उपाय सोचे । संयोगवस बागबजारका व्यापारी साथी ईश्वरीप्रसादले आफ्ना दाजु सूर्यप्रसाद प्रधानले बुटवलमा होलसेलमा कपडा पसल राखेको कुरा सुनाए । जसलाई पाङमा बस्दा वेदनिधिले राम्ररी चिनेर मित्रता कायम गरेका थिए । अधिकारीलाई आधार जाग्यो । उनी बुटवलमा प्रधानलाई भेट्न हानिए । वेदनिधिले आफ्ना कहानी सुनाए र सहयोगका लागि अनुरोध गरे । उनले वेदनिधिका वचन टार्न सकेनन् र भने– म तपाईंलाई केही सामान उधारो दिन्छु तपाई आम्दै गर्नुस् । कपडाको भारी लिएर वेदनिधि पोखरा आए । साझेदार प्रताप बा लाई तपाईंलाई बुझाउनु पर्ने रकम म किस्ता किस्तामा तिर्छु भनेर मनाए । अधिकारीलाई चिन्ता थपियो – सामान त उधारोमा ल्याइयो, तिर्न सकिन्छ कि सकिन्न ।
व्यापार बढ्न थाल्यो । उधारो सामान ल्याएको रकम १०।१५ दिन पछि जम्मा गरेर बैंक मार्फत् बुटवल पठाए साथै उनले चिठीमा लेखे– तपाईंले मलाई पुन सहयोग गर्न चाहनुहुन्छ भने वाना टुटेका सामानहरु पठाइदिनुहोला । साहु सूर्यप्रसादले अधिकारीको अर्डर गरेको सामान बसमा राखेर पोखरा पठाइदिए । अधिकारीको पसल दिन गुना रात चौगुनाको हिसावमा चलन थाल्यो । मिठो बोली वचन र सत्य, यथार्थ व्यवहारका कारण ग्राहकको भीड लाग्न थाल्यो । उनी आफ्नो यस सफलता मूलनायकको रूपमा पूर्व सांसद एवं बुटवल नगरमा मेयर स्व. सूर्यप्रसाद प्रधानको गुण जीवनमा कहिले भुल्न सक्दैनन् ।
प्रधानले बिस्कुट कम्पनी सञ्चालन गर्ने भएपछि आफूसँग भएको सबै कपडा वेदनिधिलाई पठाइदिए । साथै आफूले कारोबार गर्ने कपडा मिल मालिकसँग पनि परिचय गराए । यसरी आफूले होलसेल कपडा पसल सञ्चालन गर्न पाएको इतिहास बताउँछन् समाजसेवी वेदनिधि अधिकारी । अधिकारी भन्छन्– “प्रधान आफ्ना मित्र मात्र नभै परमात्माकै रूपमा आए झैं लाग्छ जसको गुण म कहिले बिर्सन सक्दिन ।”
“मेरो जीवनमा केही यस्ता भित्र तथा शुभचिन्तक देखापरे । जसलाई म जीवनभर श्रद्धा राख्छु” भन्दै अधिकारी भन्दछन्– “मलाई पोखरामा व्यापार गर्न हौसाउने पूर्व प्रधानपञ्च प्रतापबहादुर गुरुङ्गको अलावा पोखराका पूर्वमेयर भोला थापाको गुण पनि म जीवनमा कहिले बिर्सन सक्दिन । जसले मलाई उधारोमा घडेरी दिनुभयो ।” मान्छेले वेदनिधिका मिठो बोलीवचन र कुशल व्यवहार देखेर विश्वास गर्दथे । उनी सबैका विश्वासपात्र थिए । उनलाई काठमाडौंका व्यापारी मालिराम अग्रवालले उधारोमा सिमेन्ट र छड पठाएर सहयोग गरे । हेर्दाहेर्दै वेदनिधिले बगरमा आफ्नै घर बनाएर व्यापार चलाउँदै गए ।
गाउँका कर्मठ उत्साही युवाहरुलाई उनले व्यापार गर्न सिकाए । तिनीहरुले पनि व्यापार गरेर मनग्य कमाए । वेदनिधि सबैसँग इमान्दारितापूर्वक व्यवहार गर्दथे । उनले शुरुमा पोखरा झर्दा जगदम्बा गुप्तकालिका मातासँग यही आशीर्वाद मागेका थिए– “सन्तानहरुलाई उच्च शिक्षा दिन सकुँ । सबैको कल्याण गर्दै सबैको विश्वास जित्न सकुँ ।”
वेदनिधिले विस्तारै वगरलाई भन्दा नयाँ वस्तीमा उज्वल भविष्य देखे । पोखराको पृथ्वीचोक र महेन्द्रपुलमा व्यापार गरे । सन्तानहरु हुर्केपछि उनले व्यवसायबाट चट्ट हात झिके । ठूला छोरा नारायण शर्माले आफ्नै व्यवसायलाई अगाडि बढाए साथै पोखरा जेसिज लगायत थुपै्र संस्थामा उनी आबद्ध छन् । साना छोरा दामोदर शर्मा मणिपाल कलेजमा पढाउँछन् । छोरीहरुलाई पढाएर बिहेबारी गरिदिएका छन् ।
रवीन्द्र माकाजू फेसबुक वाल बाट जस्ताको तेस्तै
